خرید و فروش»، «بازرگانی» و «تجارت» از ضروریات هر جامعه است و انسجام و پایندگی و بالندگی جوامع مرهون سلامت تجارت در آنهاست. از این رو، تجارت در اسلام دارای حساسیت ویژه ای است و لذا قوانین و مقررات فراوانی در این زمینه پیش بینی و تشریع شده است.

اطلاعات کتاب

درباره کتاب

کتاب فقه و زندگی, احکام عمومی بازار

«خرید و فروش»، «بازرگانی» و «تجارت» از ضروریات هر جامعه است و انسجام و پایندگی و بالندگی جوامع مرهون سلامت تجارت در آنهاست. از این رو، تجارت در اسلام دارای حساسیت ویژه ای است و لذا قوانین و مقررات فراوانی در این زمینه پیش بینی و تشریع شده است. رعایت این مقررات، نتایج ارزنده ای همچون رفاه عمومی، آرامش جمعی، رونق و امنیت اقتصادی جامعه را به دنبال خواهد داشت و از همه اینها مهمتر، به دست آوردن روزی حلال است که در اسلام در مورد آن تأکید بسیار شده است.

«احکام معاملات» در توضیح المسائل مراجع در کنار احکام دیگر ذکر شده است؛ ولی مبنا و هدف ما در این نوشتار آن است که احکامی را که تاجر و کاسب لازم است بداند، در یک نوشتار به صورتی ساده و گویا عرضه کنیم.

در این نوشتار سعی شده است فتاوای مراجع مشهور آورده شود و مواردی که در آنها اختلاف قطعی وجود دارد، در پاورقی ذکر شوند. در چند مورد نیز به دلیل وسعت و اختلاف دیدگاه ها به توضیح المسائل مراجع ارجاع داده شده است.

این کتاب از «سخن پژوهشکده»، «مقدمه» و سه بخش با عناوین: «کلیات کسب»، «مستحبات و مکروهات کسب و تجارت»، «احکام کسب و تجارت» تشکیل شده است.

فهرست کتاب احکام عمومی بازار

• ۱ مقدمه
• ۲ بخش اول: کلیات کسب
• ۲.۱ معنای تجارت
• ۲.۲ فضیلت تجارت
• ۲.۳ تقسیم تجارت از جهت حکم شرعی
• ۲.۴ ارزش تلاش اقتصادی حلال در اسلام
• ۲.۴.۱ زراعت
• ۲.۴.۲ تجارت
• ۲.۵ تنبلی در کار
• ۲.۶ کمکاری و زیاده روی در کار
• ۲.۷ میانه روی در کسب و کار
• ۲.۸ اشتغال زیاد و غفلت از یاد خدا
• ۲.۹ سود تجارت
• ۲.۱۰ موارد جانبی تجارت
• ۲.۱۰.۱ سد معبر
• ۲.۱۰.۱.۱ اولویت استفاده از مکان عمومی
• ۲.۱۰.۲ همسایه داری
• ۲.۱۰.۳ احتکار
• ۲.۱۰.۳.۱ حکم احتکار
• ۲.۱۰.۳.۲ مذمت احتکار کننده در روایات
• ۲.۱۰.۳.۳ احتکار در غلات چهار گانه
• ۲.۱۰.۳.۴ احتکار سایر احتیاجات مردم
• ۳ بخش دوم: مستحبات و مکروهات کسب و تجارت
• ۳.۱ امور مستحب و مکروه در تجارت
• ۳.۱.۱ مستحبات کسب و تجارت
• ۳.۱.۲ مکروهات کسب و تجارت
• ۳.۲ اخلاق و آداب تجارت
• ۳.۲.۱ قسم خوردن در معامله
• ۳.۲.۲ تعریف و تبلیغ در موقع فروش
• ۳.۲.۲.۱ بدگویی از کالا در موقع خرید آن
• ۳.۲.۳ حقوق مشتری در اسلام
• ۳.۲.۴ راست گویی در تجارت ‏
• ۳.۲.۵ خوشرویی در تجارت
• ۳.۲.۶ معامله با افراد نیکو کار
• ۳.۲.۷ گران‌فروشی و بی‌انصافی
• ۳.۲.۸ حکم و آثار گران‌فروشی
• ۳.۲.۹ کم‌فروشی
• ۳.۲.۱۰ مهم‌ترین عوامل بازدارنده کم‌فروشی
• ۳.۲.۱۱ دقت هنگام خرید و فروش
• ۳.۳ آسیب شناسی اخلاقی تجارت
• ۳.۴ اشتغال زنان
• ۳.۵ اشتغال در بیرون منزل‏
• ۳.۶ جواز اشتغال زنان در بیرون از منزل
• ۳.۶.۱ حق مالکیت زنان بر اموالشان
• ۳.۶.۲ تشویق زنان و مردان به فعالیت اقتصادی
• ۳.۷ جواز فقهی برای کار کردن زن
• ۳.۸ اشتغال بانوان و اجازه شوهر
• ۳.۹ نظر امام خمینی در خروج بی اجازه از منزل
• ۳.۱۰ اشتغال زن و شرط ضمن عقد
• ۳.۱۱ خروج از منزل برای کار واجب
• ۳.۱۲ تزاحم اشتغال با حقوق شوهر
• ۳.۱۳ ضوابط شرعی اشتغال
• ۳.۱۴ استفتائات در حدود کار زن در بیرون منزل
• ۳.۱۵ منع مرد از اشتغال هسمرش
• ۳.۱۶ تصرف زن در اموالش
• ۴ بخش سوم: آموختن احکام کسب و تجارت
• ۴.۱ لزوم فراگیری احکام معامله قبل از تجارت
• ۴.۲ معاملات حرام و باطل
• ۴.۳ غش در معامله
• ۴.۴ حکم غش در معامله
• ۴.۵ فروختن جنس پاکی که نجس شده
• ۴.۶ قصد ندادن پول جنس
• ۴.۷ دادن پول جنس از پول حرام
• ۴.۸ خرید جنس دزدی و تهیه شده از قمار
• ۴.۹ معاملات مکروه
• ۴.۱۰ شرایط خریدار و فروشنده
• ۴.۱۱ حکم معامله اجباری
• ۴.۱۲ معامله با بچه‌ها
• ۴.۱۳ تلف مال در معامله با بچه
• ۴.۱۴ فروش مال بچه توسط دیگران
• ۴.۱۵ فروش مال دیگری بدون اجازه ( بیع فضولی)
• ۴.۱۶ تفاوت شهرها معاملات
• ۴.۱۷ حکم وزن کردن به جای پیمانه
• ۴.۱۸ معامله کالای وقفی
• ۴.۱۹ خرید و فروش ملک اجاره‌ا
• ۵ دو تذکر
• ۶ انواع معامله از جهت خواندن صیغه خرید و فروش
• ۶.۱ معامله در قالب امضای اسناد
• ۶.۲ احکام معامله نقد
• ۶.۳ وقت تحویل کالا و چگونگی آن
• ۶.۴ احکام معامله نسیه
• ۶.۴.۱ قیمت بیشتر در معامله نسیه
• ۶.۴.۲ تعیین مدت در معامله نسیه
• ۶.۴.۳ درخواست عوض در معامله نسیه
• ۶.۴.۴ معلوم بودن قیمت کالا در معامله نسیه
• ۶.۴.۵ گرفتن نقدی پول کمتر، پس از فروش نسیه
• ۶.۵ احکام معامله سلف (پیش فروش)
• ۶.۵.۱ فروش طلا به طلا و نقره به نقره
• ۶.۵.۲ شرایط معامله سلف
• ۶.۵.۳ فروش جنس خریداری شده به سلف
• ۶.۵.۴ قبول و تفاوت جنس مورد تحویل
• ۶.۵.۵ نایاب شدن جنس در وقت تحویل
• ۶.۵.۶ نسیه بودن جنس و عوض
• ۶.۶ اقسام معاملات
• ۶.۶.۱ معامله مساومه
• ۶.۶.۲ معامله مرابحه
• ۶.۶.۳ معامله مواضعه
• ۶.۶.۴ معامله تولیه
• ۶.۶.۵ بازار سیاه
• ۶.۷ احکام برهم زدن معامله (خیار)
• ۶.۸ حکم گران خریدن و ارزان فروختن
• ۶.۹ احکام معامله شرطی
• ۶.۱۰ برهم زدن معامله توسط فروشنده
• ۶.۱۱ خمس منفعت کسب
• ۶.۱۱.۱ احکام خمس
• ۶.۱۱.۲ سال خمسی
• ۶.۱۲ احکام شرکت
• ۶.۱۲.۱ چگونگی تحقق شرکت
• ۶.۱۲.۲ شرکت باطل
• ۶.۱۲.۳ جایی که شرکت صحیح نیست
• ۶.۱۲.۴ شروط هنگام عقد شرکت
• ۶.۱۲.۵ قرار داد تمام یا بخشی از سود به نفع یک نفر
• ۶.۱۲.۶ شرط نکردن منفعت بیشتر
• ۶.۱۲.۷ شرط دخالت شرکا در معامله
• ۶.۱۲.۸ تعیین نکردن شخص برای معامله با سرمایه
• ۶.۱۲.۹ وظیفه مسئول شرکت
• ۶.۱۲.۱۰ ضامن بودن مدیر شرکت
• ۶.۱۲.۱۱ ضامن نبودن شریک
• ۶.۱۲.۱۲ قبول ادعای شریک در تلف سرمایه
• ۶.۱۲.۱۳ تقسیم سرمایه شرکت
• ۶.۱۲.۱۴ تصرف نکردن شرکا در مال شرکت
• ۶.۱۲.۱۵ سود و ضرر ناشی از خرید شریک
• ۶.۱۲.۱۶ معامله در صورت باطل بودن شرکت
• ۶.۱۳ احکام صلح
• ۶.۱۳.۱ قرارداد صلح
• ۶.۱۳.۲ قبول صلح و بخشش دین
• ۶.۱۳.۳ صلح با بدهکار با مقدار کمتر از طلبش
• ۶.۱۳.۴ صلح طلبکار با ندانستن به مقدار
• ۶.۱۳.۵ صلح دو چیز از یک جنس
• ۶.۱۳.۶ به هم زدن صلح
• ۶.۱۳.۷ صلح به جنس معیوب
• ۶.۱۳.۸ شرط وقف در قرارداد صلح
• ۶.۱۴ احکام اجاره
• ۶.۱۴.۱ موضوع اجاره
• ۶.۱۴.۲ وکالت در اجار
• ۶.۱۴.۳ اجاره ولی و سرپرست
• ۶.۱۴.۴ قرارداد اجاره
• ۶.۱۴.۵ اجاره کردن بچه بدون سرپرست
• ۶.۱۴.۶ اجاره دادن اجیر به دیگر
• ۶.۱۵ اجاره دادن ملک اجاره‌ای
• ۶.۱۵.۱ اجاره دادن قسمتی از ملک اجاره‌ای
• ۶.۱۵.۲ شرایط جنس اجاره‌ای
• ۶.۱۵.۳ شرایط منافع ملک
• ۶.۱۵.۴ زمان بین قرارداد اجاره و شروع اجاره
• ۶.۱۵.۵ اجاره‌های باطل
• ۶.۱۵.۶ زمان پرداخت قیمت اجاره
• ۶.۱۵.۷ به هم زدن قرارداد اجاره
• ۶.۱۵.۸ فریب خوردن در قرارداد اجاره
• ۶.۱۵.۹ حکم ربا در اجاره
• ۶.۱۵.۱۰ فرار از ربا در رهن خانه
• ۶.۱۶ احکام حواله
• ۶.۱۶.۱ شرایط حواله
• ۶.۱۷ احکام رهن
• ۶.۱۷.۱ قرار داد رهن
• ۶.۱۷.۲ شرایط مال رهنی
• ۶.۱۷.۳ منافع مال رهنی
• ۶.۱۷.۴ فروش مال رهنی توسط طلبکار
• ۶.۱۷.۵ حکم نپرداختن بدهی در زمان معین
• ۶.۱۸ احکام غصب
• ۶.۱۸.۱ غصب اماکن عمومی
• ۶.۱۸.۲ غصب مال رهنی
• ۶.۱۸.۳ ثابت بودن رهن با غصب دیگری
• ۶.۱۹ وظیفه غاصب
• ۶.۱۹.۱ فروش مال غصبی
• ۶.۱۹.۲ فروش مال غصبی به قصد تملک پول آن
• ۶.۱۹.۳ غصب اموال بچه و دیوانه
• ۶.۱۹.۴ تلف مال غصبی قیمی و مثلی
• ۶.۱۹.۵ رشد قیمت مال غصبی
• ۶.۲۰ حکم خرید و فروش بدون شرایط معامله
• ۶.۲۱ حکم مال تلف شده قبل از خرید
• ۶.۲۲ احکام ضمانت دین
• ۶.۲۲.۱ فرق ضمانت شرعی و عرفی
• ۶.۲۲.۲ شرایط ضمانت دین
• ۶.۲۲.۳ بخشیدن طلب به ضامن
• ۶.۲۲.۴ انصراف ضامن
• ۶.۲۲.۵ شرط به هم زدن ضمانت
• ۶.۲۲.۶ فسخ ضمانت
• ۶.۲۲.۷ ضمانت بدون اجازه بدهکار
• ۶.۲۲.۸ مطالبه ضامن از بدهکار
• ۶.۲۳ احکام مضاربه
• ۶.۲۳.۱ شرایط مضاربه
• ۶.۲۳.۱.۱ مال و سرمایه
• ۶.۲۳.۱.۲ مضاربه با مال دیگری
• ۶.۲۳.۱.۳ شرایط سود
• ۶.۲۳.۱.۴ شرط و نحوه سود بردن
• ۶.۲۳.۱.۵ شرایط طرفین مضاربه
• ۶.۲۳.۱.۶ شرط عدم فسخ در ضمن عقد مضاربه یا عقد دیگر
• ۶.۲۳.۱.۷ ضمان عامل و عدم آن
• ۶.۲۳.۱.۸ فوت عامل یا مالک
• ۶.۲۳.۱.۹ نوع تجارتی که باید صورت بگیرد
• ۶.۲۳.۱.۱۰ مخلوط کردن سرمایه با مال دیگری
• ۶.۲۳.۱.۱۱ معامله نسیه در مضاربه
• ۶.۲۳.۱.۱۲ خرج سرمایه برای مصارف شخصی
• ۶.۲۳.۱.۱۳ اختلاف مالک و عامل در مقدار سرمایه
• ۶.۲۳.۱.۱۴ ادعای خسارت بر سود حاصل و اختلاف د راصل یا مقدار سود
• ۶.۲۳.۱.۱۵ تلف سرمایه یا ورود ضرر و خسارت
• ۶.۲۳.۱.۱۶ اختلاف در مقدار سهم عامل
• ۶.۲۳.۱.۱۷ مضاربه با مال بچه
• ۶.۲۴ احکام اقاله (پس گرفتن کالا)
• ۶.۲۴.۱ موارد جاری شدن اقاله
• ۶.۲۴.۲ اقاله به کمتر یا بیشتر
• ۶.۲۴.۳ اقاله بخشی از مال
• ۶.۲۵ احکام جعاله
• ۶.۲۵.۱ فرق بین جعاله و اجاره
• ۶.۲۵.۲ اقسام جعاله
• ۶.۲۵.۳ شرایط کاری که جاعل معین می‌کند
• ۶.۲۵.۴ حکم اشیای به جا مانده
• ۶.۲۶ احکام مزایده و مناقصه
• ۶.۲۷ احکام ربا
• ۶.۲۸ حکمت تحریم ربا
• ۶.۲۹ فرق معامله با ربا
• ۶.۳۰ فرق ربا و مضاربه
• ۶.۳۱ اقسام ربا
• ۶.۳۲ ربا در معامل
• ۶.۳۳ شرایط ربا در معامله
• ۶.۳۴ مبادله جنس خوب و بد
• ۶.۳۵ ملاک جنس ربایی
• ۶.۳۵.۱ مبادله جو و گندم
• ۶.۳۶ ملاک در وزن و پیمانه
• ۶.۳۷ ربا در قرض
• ۶.۳۸ حکم تصرّف در قرض ربوی
• ۶.۳۹ منفعت حاصل از قرض ربوی
• ۶.۴۰ خرید و فروش دو چیز همجنس، به صورت نسیه
• ۶.۴۱ استثنائات ربا
• ۶.۴۲ راه‌های فرار از ربا
• ۶.۴۳ احکام چک و سفته
• ۶.۴۳.۱ انواع سفته
• ۶.۴۳.۲ حکم سفته حقیقی
• ۶.۴۳.۳ حکم سفته دوستانه
• ۶.۴۳.۴ تعهد به مراعات قانون بانک
• ۶.۴۳.۵ حکم دیرکرد
• ۶.۴۳.۶ ارزش سفته
• ۶.۴۳.۷ فروش چک مدت دار به نقد
• ۶.۴۳.۸ فروش اسکناس نو
• ۶.۴۳.۹ احکام محجورین
• ۶.۴۳.۱۰ سرپرستی و تصرف در اموال کودک
• ۶.۴۴ احکام قرض
• ۶.۴۴.۱ وکالت
• ۶.۴۴.۲ احکام وکالت
• ۶.۴۴.۳ قرار داد وکالت
• ۶.۴۴.۴ وکیل کردن شخصی در شهر دیگر
• ۶.۴۴.۵ وکالت بر تمام کارها و برای کار غیر معین
• ۶.۴۴.۶ برکنار کردن وکیل
• ۶.۴۴.۷ کناره گیری وکیل
• ۶.۴۴.۸ وکیل گرفتن وکیل
• ۶.۴۴.۹ وکالت وکیل دوم به اجازه موکل
• ۶.۴۴.۱۰ وکالت چند نفر برای یک کار
• ۶.۴۴.۱۱ باطل شدن وکالت
• ۶.۴۴.۱۲ پرداخت حق وکالت
• ۶.۴۴.۱۳ تلف شدن مالی که در اختیار وکیل است
• ۶.۴۴.۱۴ تصرف وکیل در غیر موارد مجاز
• ۶.۴۴.۱۵ احکام سرقفلی
• ۶.۴۴.۱۶ ملاک مشروعیت و عدم مشروعیت
• ۶.۴۴.۱۷ حق اجاره دادن مستاجر به دیگری
• ۶.۴۴.۱۸ شرایط سر قفلی
• ۶.۴۴.۱۹ شرط در ضمن قرار داد اجاره
• ۶.۴۴.۲۰ خمس سرقفلى
• ۶.۴۴.۲۱ آشنایی با احکام معاملات اینترنتی، شامل گلدکوییست، مارکتینگ و فارکس
• ۶.۴۵ احکام بانکی
• ۶.۴۵.۱ تسهیلات بانکى
• ۶.۴۵.۲ دیرکرد
• ۶.۴۵.۳ حکم کاهش ارزش پول
• ۶.۴۵.۴ حکم رضایت پرداخت سود
• ۶.۴۵.۵ حکم گرفتن سود پول
• ۶.۴۵.۶ حکم گرفتن کارمزد
• ۶.۴۵.۷ حکم تبدیل قرض به طلا
• ۶.۴۵.۸ حکم خرید و فروش ارز
• ۶.۴۵.۹ حکم عیدى مشتریان
• ۶.۴۵.۱۰ حکم جوایز بانکى
• ۶.۴۶ حکم آموزش کارهای تولیدی حرام
• ۶.۴۷ احکام دلالی و سمساری
• ۶.۴۷.۱ حکم اجرت دلالی
• ۶.۴۷.۲ حکم ضامن بودن دلال
• ۶.۴۷.۳ حکم دلالی و واسطه گری در معاملات حرام
• ۶.۴۷.۴ مسائل متفرقه خرید و فروش
• ۷ منابع

۸ پانویس

مولف: الیاس صالحی

ناشر : انتشارات نشر معروف